اصطلاحات و تعاریف تخصصی فولاد

موسسه بین المللی آهن و فولاد (International Iron and Steel Institute – IISI) که در اکتبر سال 2008 نام خود را به انجمن جهانی فولاد (World Steel Association – WSA) تغییر داده است، از معتبرترین موسسات غیرانتفاعی جهان در زمینه فولاد بوده، دارای دفتر مرکزی در بروکسل و یک دفتر نمایندگی در شانگ های می باشد. این موسسه در حال حاضر دارای اعضایی شامل 160 تولید کننده فولاد، انجمن های ملی و منطقه ای و نیز انستیتوهای تحقیقاتی در این زمینه می باشد. اعضای این انجمن حدود 85 درصد فولاد جهان را تولید می نمایند. یکی از مهمترین زیرمجموعه های این انجمن، اتاق بین المللی فولاد زنگ نزن می باشد.

اتاق بین المللی فولاد زنگ نزن (International Stainless Steel Forum – ISSF)، مجموعه ای غیرانتفاعی است که در سال 1996 میلادی و به منظور تحقیق، توسعه و ارائه گزارش در خصوص تولید و مصرف فولادهای زنگ نزن تاسیس شد. این مجموعه به طور کامل مستقل از انجمن جهانی فولاد (WSA) عمل کرده، اعضای هیات مدیره و بودجه جداگانه خود را دارد. هرچند که دارای شخصیت حقوقی مستقل نبوده، عضوی از گروه انجمن جهانی فولاد می باشد و رئیس آن عضو هیات مدیره انجمن جهانی فولاد است.

این مجموعه دارای دو نوع عضویت شرکتی و وابسته است. عضویت شرکتی این سازمان متعلق به شرکت های تولید کننده فولاد زنگ نزن و عضویت وابسته آن مربوط به انجمن های ملی و منطقه ای فعال در زمینه فولاد زنگ نزن می باشد. این سازمان در حال حاضر دارای 65 عضو از 25 کشور بوده و اعضای آن حدود 80 درصد فولاد زنگ نزن جهان را تولید می نمایند.

انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران موسسه ای غیر انتفاعی و صنفی است که در سال 1380 با حضور 20 شرکت تولیدکننده فولاد در وزارت کار و رفاه اجتماعی به ثبت رسید و هدف آن ساماندهی فرایند تولید فولاد کشور، فراهم کردن امکان بهره برداری بیشتر از سرمایه گذاری و تولید، استفاده و انتقال تجربیات علمی و عملی دست اندرکاران و دفاع از منافع مشروع اعضای آن است. در سال 1385 با تغییر مصوبه مجمع، عضویت این انجمن از وزارت کار و رفاه اجتماعی به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران تغییر یافت.

حجم محصولات فولادی مصرف شده و یا تقاضا شده است که از جمع مقدار فولاد تولید شده و وارد شده و کسر مقدار فولاد صادر شده حاصل می شود.

محصولاتی که پس از خروج از فرآیند نورد به صورت ورق، پلیت و تسمه بوده و اغلب در صنایع خودروسازی، لوله سازی، ماشین سازی و ساخت لوازم به کار برده می شوند.

به فولادی که دارای مقادیر کمی از عناصر غیر کربنی مانند سیلیکون، منگنز، گوگرد و فسفر می‎باشد. به طور کلی این فولاد هیچ عنصر آلیاژی قابل توجهی ندارد.

فولاد از طریق فرآیند گرما، یا از طریق الکترولیز، با یک لایه برای محافظت در برابر خوردگی پایه فلزی پوشش داده
می شود. از عنصر روی برای پوشش فلزات استفاده ‌می‎شود. فرایند گالوانیزاسیون با استفاده از فرآیند گرما (گالوانیزه داغ) یا با استفاده از الکترولیز(الکترو گالوانیزه) انجام می‌شود.

یک محصول فولادی به پایان رسیده مانند ورق فولادی یا تسمه که بعد از نورد پیچ خورده است.

تختال (اسلب) نیز از محصولات میانی برخی کارخانه های فولاد سازی است که از آن برای تولید ورق های فولادی استفاده می شود. سطح مقطع اسلب بر خلاف بلوم و بیلت مربعی نیست، بلکه مستطیلی است (معمولاً به ضخامت ۲۳۰ میلیمتر و عرض ۱٫۲۵ متر و طول ۱۲ متر.)

امروزه فناوری‌های مورد استفاده در تولید محصولات فولادی در مراحل بعد از به دست آوردن فولاد مذاب یعنی ریخته‌گری و نورد، تقریباً یکسان است. اما برای به دست آوردن فولاد مذاب یا خام، از فناوری‌های مختلفی از جمله روش های کوره بلند (BF)، کوره قوس الکتریکی (EAF) و کوره القایی (IMF) می‌توان استفاده کرد.

در مورد تولید تختال، با وجود آنکه بیش‌تر تولید فولاد خام در جهان به وسیله روش کوره بلند است، اما به دلایل متعددی استفاده از روش کوره‌های الکتریکی مخصوصاً در ایران، توجیه‌ پذیرتر است.

ورق فولادی، فلزی است که سطح آن مسطح تر از آهن، فولاد و یا هر فلز دیگری است و از شمش فولادی و یا بیلت تولید می شود. ورق های فولادی بر اساس روش تولید، به دو دسته ورق سرد نورد و ورق گرم نورد تقسیم بندی می شوند.

نورد گرم یکی از روش های تولید ورق های فلزی با ضخامت کم است که به ورق تولیدی توسط این روش، ورق گرم نورد گفته می شود. ورق گرم نورد خود به چند دسته تقسیم می شود:

• ورق سیاه
• ورق آجدار
• ورق اسیدشوئی

بیشتر بدانید: ورق آجدار چیست؟

ورق سرد نورد به ورق هایی اطلاق می شود که توسط نورد سرد ایجاد می شوند. در واقع بر روی ورق هایی که از طریق نورد گرم با حداقل ضخامت تولید شده اند، پس از اسید شویی، عمل کاهش ضخامت و یا تغییر شکل از طریق فرایند نورد سرد صورت می گیرد. ورق های سرد نورد شامل انواع زیر می شوند:

• ورق روغنی
• ورق گالوانیزه (ورق سفید)
• ورق قلع اندود (تین پلیت)
• ورق رنگی

در صورتی که ورق های تولیدشده در کارخانه ها، با ابعاد مشخص و طول و عرض تعیین شده باشند، به آن ها ورق های فابریک و ورق هایی که در کارخانه به صورت رول تولید شده و در کارگاه در ابعاد دلخواه برش داده می شوند، ورق های برش خورده نامیده می شوند.

هنگامی که کارخانه، آهن آلات خریداری شده توسط مشتری را به کامیون یا تریلی بار می زند، لازم است که تریلی را هنگام خروج از کارخانه توسط باسکول وزن کرده و سپس به خریدار اعلام نماید. همچنین قبل از رسیدن بار به مقصد، بار دیگر تریلی بر روی باسکول رفته و وزن می شود. به اختلاف وزن محاسبه شده در مقصد و مبدا، اختلاف باسکول می گویند.

• اندودکاری ، رنگ کردن ، پوشش کردن فرآیندی است برای پوشش دادن فولاد با ماده دیگر که غالباً برای مقاومت در برابر خوردگی است (مثل قلع ، روی یا کروم)
• شکلی از سطح حفاظتی یا تکمیل کاری زینتی است . سطوح حفاظتی در قبال خوردگی یا سایش با آبکاری الکتریکی ، رسوب شیمیایی ،‌ غوطه دادن ، جوشکاری ، پاشیدن ، تبخیر حرارتی در خلاء یا جوی از گازی خنثی صورت می گیرد که همراه پیوندی مکانیکی یا نفوذی با فلز بنیانی است.
• استفاده از پوشش محافظ در سطح ورقهای فولادی ‌، یکی از روشهای مؤثر کاهش اکسایش فلز و عیوب حاصل هنگام حرارت دیدن در حرارتهای زیاد است.