آنچه در این مقاله میخوانید:
ساختار ورق قلع اندود یا تین پلیت (Tin plated sheet) از ورق فولادی است که با پوششی از قلع ساخته شده است. این پوشش سبب می شود تا انعطاف‌پذیری این ورق نسبت به فولاد بیشتر شود و از مقاومت بیشتر بهره گیرد. ورق تین پلیت بیشتر جهت ساخت قوطی های چای، کنسرو، مواد غذایی و روغن‌های نباتی کاربرد دارد که به منظور مصون سازی مواد غذایی، با یک لایه قلع روی ورق سرد (روغنی ST12) پوشانده می شود. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا ویژگی ها و کاربرد این ورق را برای شما عزیزان شرح دهیم.
ورق قلع اندود چیست؟
قلع یک فلز نقره ای سفید رنگ و بسیار سبک است که به راحتی ذوب می شود. ورق قلع اندود با نام های دیگری مانند تین پلیت و یا ورق قلع نیز شناخته می شود. ورق تین پلیت به ورق هایی با ضخامت 16/0 میلی متر تا 45/0 میلی متر گفته می شود که از نظر ویژگی، شباهت زیادی به ورق گالوانیزه دارد؛ اما ویژگی مهمی که سبب تمایز این دو ورق می‌شود، این است که ورق گالوانیزه با پوشش روی و ورق قلع اندود با پوشش قلع ، تولید می شوند.
تین پلیت در فرآیند نورد گرم به نواری با طول بالا تبدیل شده که در فرآیندهای متعدد، نورد سرد شده و سپس به ضخامت مورد نظر کاهش پیدا می کند. در مرحله آخر به روش هایی نظیر های آنیلینگ بچ یا پیوسته با ویژگی های منحصر به فرد، به اندازه مورد نظر می رسد. در واقع ساخت یک ورق از جنس قلع به دلایل مختلف مناسب و امکان‌پذیر نیست. به همین منظور عنصر فلزی قلع، به دلیل ویژگی های شیمیایی خاصی که دارد، به عنوان یکی از ترکیب های آلیاژی در ورق های فلزی استفاده می شود.
تاریخچه
قدمت ورق قلع اندود را می توان در قرن چهاردهم در باواریا جستجو کرد. پس از آن، این ورق اولین بار در قرن هفدهم در اطراف شهر درسدن آلمان شکوفا شد و پس از گذشت سال ها آهن سفید در انگلستان ساخته شد. در سال 1665 میلادی، شخص انگلیسی به نام نیکلاس ایده ساخت قوطی های فلزی را مطرح کرد. طولی نکشید که قوطی ها با ورق قلع اندود تولید شدند و این آغاز شروع استفاده از ورق تین پلیت بود.
در سال 1720 یک کارخانه تولید ورق قلع اندود در جنوب ولز کار خود را شروع کرد و از ورق گرم به عنوان فلز پایه بهره گرفت. جایگزین کردن این فولاد به جای آهن به عنوان فلز پایه، که همراه با ظهور ماشین‌آلات قلع سازی مکانیکی بود، وابستگی به نیروی کار را کاهش داد و باعث افزایش بهره وری شد. با آغاز قرن نوزدهم، انگلستان با تولید صفحه هایی با کیفیت خوب به عنوان تولید کننده اصلی ورق قلع در جهان شناخته شد.
استانداردها
ورق ها انواع مختلفی دارند و متناسب با نوع کاربردشان در موارد متعددی استفاده می شوند. ورق قلع اندود نیز یکی دیگر از انواع ورق فولادی است که مصرف آن امروزه بسیار رایج شده است. ورق تین پلیت با فلز قلع پوشش داده می شود. وجود این لایه نازک قلع سبب می شود تا زمان فرسایش ورق افزایش یافته و ویژگی هایی شبیه به فولاد ضد زنگ داشته باشد. هر ورق فولادی بر اساس استانداردهایی تولید می شود که برخی از آن‌ها عبارت است از:
- استاندارد ASTM A 630-98: شیوه های آزمایش استاندارد برای تعیین وزن پوشش قلع در انواع ورق را نشان می دهد.
- استاندارد ASTM A 623-02: ورق ها بر پایه ورق سیاه تولید می شوند.
- استاندارد A 626M-98 ASTM: ورق های قلع اندود با فرآیند نورد تولید شده و به دست مشتری می رسند.
- استاندارد ASTM 623M-02: تولید ورق های قلع اندود استاندارد بر مبنای استاندارد متریک تولید می شود.
- استاندارد ASTM A 657M-98a: تولید ورق های تین پلیت بر پایه ورق سیاه با پوشش الکترولیتیک کروم و با ویژگی یک یا دو بار نورد تولید می شود.
بیشتر بدانید: ورق سیاه چیست؟
نحوه بسته بندی
بسته بندی این ورق ها مراحل مختلفی دارد که به صورت کلاف هایی با ضخامت یکنواخت انجام می شود. سپس در وزن 1000 تا 2000 کیلوگرم بسته بندی می شوند. در بسته بندی این نوع از ورق ها بایستی به نقاط جوش روی سطح ورق بسیار دقت شود؛ زیرا از حساسیت بالایی برخوردار هستند. هم پوشانی لبه ورق ها در نقاط جوش حداکثر تا 10 میلی متر هستند. برای اطلاعات بیشتر درباره بسته بندی می توانید با کارشناسان گروه فولادیار کوروش تماس گرفته و راهنمایی لازم را دریافت کنید.
انواع تین پلیت
ورق تین پلیت با توجه به آلیاژی که در آن به کار رفته، به انواع گوناگونی تقسیم می‌شود. معروف ترین تقسیم بندی این ورق ها به صورت تمپر 2 با درجه سختی نرم، تمپر 3 با درجه سختی معمولی و تمپر 4 با درجه سختی سخت است. این نوع ورق ها کاربرد های متعددی در زمینه های گوناگون داشته و براساس معیارها و ویژگی هایشان به انواع مختلفی تقسیم می شوند که عبارتند از:
- براق: این ورق از یک سطح براق فلزی از قلع ساخته شده که یک سطح طبیعی برای مصارف معمولی است.
- سنگ زنی: این سطح از خطوط استحکام خوبی برخوردار است و به دلیل مقاومت بالا به راحتی می توان با آن کار کرد.
- مات: یک سطح نقره ای خاکستری است که به طور گسترده در درب بطری ها و قوطی های چاپ شده مورد استفاده قرار می گیرد.
- نقره ای: سطحی بسیار جذاب و درخشان است که هنگام چاپ یا لعاب کاری، از ظاهر نقره ای رنگ زیبایی برخوردار است.
ابعاد
ساختار ورق قلع اندود از یک سطح فولادی و یک لایه میکرونی قلع تولید شده است. این ساختار در ضخامت و ابعاد ورق قلع تاثیر بسزایی دارد. ضخامت ورق تین پلیت، حدود 0.13 تا 0.50 میلی متر است. ابعاد این ورق نیز، به طور معمول به دو شکل فابریک و سفارشی تولید می شوند. لازم به ذکر است که وزن ورق، متناسب با ضخامت و ابعاد ورق، متغیر است. همچنین در ابعاد مختلفی در دسترس است و برخی ویژگی های آن متناسب با خواست مشتری مشخص می شود.
عرض نوار ورق تین پلیت در یک محدوده 675 تا 1000 میلی‌متری (معادل 27 تا 40 اینچ) قرار دارد. همچنین تعدادی از تولیدکنندگان اکنون قادر هستند عرض نوار را تا 1200 میلی متر (47 اینچ) عرضه کنند. برش نیز در بازه های مختلف صورت می گیرد اما معمولا در بازه 460 تا 1100 میلی متر متغیر است. ابعاد برخی ورق‌های قلع اندود متناسب با فرآیند تولید و ساخت قابل تغییر است. به همین منظور برای راحتی کار می توانید از جدول مختص ابعاد بهره گیرید.
گرید ورق تین پلیت
ورق قلع اندود با گریدهای متنوعی در بازار ارائه می شود که عبارت اند از:
- ورق های الکترولیتی از نوع استاندارد: نشان دهنده خط تولید طبیعی است که با کمک روش های معمول بازرسی و بسته‌بندی می شود.
- ورق‌های tinplate الکترولیتی: نشان دهنده ورق های رد شده ای است که امکان وجود نقص سطحی، نقص قلع، شکل و دیگر نقص ها در آن وجود دارد.
مشخصات این ورق
از مشخصات ورق قلع اندود می توان به استحکام، قابلیت شکل پذیری و خاصیت غیر خورندگی اشاره کرد. این ورق دارای ویژگی های بسیار زیادی است که در صنعت بسته بندی نظیر قوطی، بطری و حفظ مواد غذایی استرلیزه برای مدت زمان طولانی مورد استفاده قرار گرفته است. ورق تین پلیت مقاومت بسیار بالایی در برابر خوردگی، کش پذیری و همچنین درخشندگی فلزی از خود نشان داده است. از دیگر ویژگی های فوق العاده آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ظاهر زیبا و براق
- انعطاف پذیری
- کاربرد گسترده
- مقاومت بالا در برابر زنگ زدگی و خوردگی
- ضخامت یکنواخت
- دوام و کیفیت بسیار زیاد
- عدم فرسایش و زنگ زدگی زود هنگام
- کاهش آلودگی محیطی
ورق قلع اندود، بازه تولید گسترده ای بر اساس مشخصات مکانیکی متفاوت دارد. لازم به ذکر است که بازیافت آسوده تا حدودی در همه ورق‌های فولادی وجود دارد. اما این ورق به دلیل قابلیت جذب مغناطیسی، به راحتی از زباله ها جدا شده و به چرخه بازیافت منتقل می شود.
کاربرد ورق قلع اندود
امروزه تقاضای استفاده از ورق تین پلیت در بازار خودرو، لوازم خانگی و حتی ساختمان سازی افزایش یافته است. زیرا این ورق علاوه بر مزایا و ویژگی های بسیار، به دلیل قدرت و وزن سبک، بیشترین توجه را به خود جلب کرده است. این ورق 100 درصد قابل بازیافت است و در مقابل مواد خام و آلومینیومی مزایای بسیاری دارد. مهم ترین ویژگی ورق قلع اندود این است که توانسته مقاومت خوبی در برابر رنگ پس دادن، زنگ زدگی و خوردگی از خود نشان دهد.
اولین کاربرد ورق قلع، در تولید لوازم پخت و پز به منظور حفاظت از مواد غذایی در طولانی مدت است که می توان به قوطی کنسرو یا قوطی روغن جامد اشاره کرد. کاربرد دیگر آن در ساخت انواع بردها و قطعات الکترونیکی است. ورق تین پلیت یکی از ورق های فولادی پرکاربرد در زمینه ساخت خودرو و قطعات خاصی از اتومبیل محسوب می‌شود. همچنین امروزه در قسمت هایی از ساختمان توانسته نقش مهمی را ایفا کند.
ضخامت ورق قلع اندود
پوشش ایجاد شده با قلع به قدری نازک است که انتخاب مناسبی برای اهداف عملی و سخت به شمار نمی رود؛ زیرا ضخامت تعیین شده اصولا بر پایه فولاد است. اندازه گیری ضخامت ورق قلع اندود امروزه اصولاً طبق سیستم متریک انجام می شود. در واقع ضخامت هر ورق به اندازه 31360 اینچ مربع یا 2325/20 مترمربع است. این سیستم مربوط به روش اندازه گیری ضخامت ورق و پوشش آن است که هر ورق به اندازه استاندارد 14×20 اینچ محاسبه می شود.
یک ورق حلبی معمولی، مطابق استانداردهای بین المللی در محدوده 0.15 میلی متر تا 0.49 میلی متر قرار دارد. اما ورق قلعی که 2 بار نورد شده است، در محدوده 0.13 میلی متر تا 0.29 میلی متر قرار می گیرد. مقیاس سنگین تر این ورق حداکثر تا 0.6 میلی متر ساخته می شود و مقیاس پایین تر آن تا کنون حداقل تا 0.08 میلی متر برای مصارف خاص استفاده شده است. لازم به ذکر است که ورق های بالاتر از 0.5 میلی متر ضخامت در ایالات متحده اروپا به عنوان ورق های قلع شناخته می شوند، نه به عنوان ورق قلع اندود.
ورق آهن قلع اندود شده در جدول
- جدول سایزهای ورق قلع اندود:
شیت | ||||
T1 ~ T5 | DR8 ~ DR10 | |||
رنج سایز موجود | رنج سایز برای تولید معمولی | رنج سایز موجود | رنج سایز برای تولید معمولی | |
ضخامت mm | 0.15 ~ 0.60 | DR8, DR9 0.18 ~ 0.50 | 0.13 ~ 0.60 | 0.15 ~ 0.25 |
DR10 0.13 ~ 0.60 | 0.20 ~ 0.36 | |||
عرض mm | 457 ~ 1,067 | 650 ~ 950 | 457 ~ 1,067 | 690 ~ 950 |
طول mm | 406 ~ 1,110 | 500 ~ 1,050 | 406 ~ 1,110 | 500 ~ 1,050 |
کویل | ||||
T1 ~ T5 | DR8 ~ DR10 | |||
رنج سایز موجود | رنج سایز برای تولید معمولی | رنج سایز موجود | رنج سایز برای تولید معمولی | |
ضخامت mm | 0.15 ~ 0.60 | DR8, DR9 0.18 ~ 0.50 | 0.13 ~ 0.60 | 0.15 ~ 0.25 |
DR10 0.13 ~ 0.60 | 0.20 ~ 0.36 | |||
عرض mm | 457 ~ 1,067 | 650 ~ 950 | 457 ~ 1,067 | 690 ~ 950 |
دیامتر داخلی mm | 406, 420, 508 (16, 16.5, 20.0) | 406, 420, 508 (16, 16.5, 20.0) | ||
دیامتر خارجی mm | 2,130 | 2,130 | ||
وزن کویل mt | 1.0 ~ 18.0 | 3.0 ~ 15.0 | 1.0 ~ 18.0 | 3.0 ~ 15.0 |
- جدول تمپر گرید:
تمپر گرید | HR30T سختی راکول | |
کاهش سطح یک مرحله ای | T-1 | 49 ± 5 |
T-2 | 53 ± 5 | |
T-2.5 | 55 ± 5 | |
T-3 | 57 ± 5 | |
T-S | 59 ± 5 | |
T-4 | 61 ± 5 | |
T-5 | 65 ± 5 | |
کاهش سطح دو مرحله ای | DR-8 | 73 ± 5 |
DR-9 | 76 ± 5 | |
DR-9M | 77 ± 5 | |
DR-10 | 80 ±5 |
تفاوت ورق گالوانیزه و قلع اندود
یکی از پرمصرف ترین محصولات فولادی در دنیا، ورق قلع اندود و ورق گالوانیزه است. ورق تین پلیت شباهت بسیار زیادی با ورق گالوانیزه دارد؛ زیرا فلز پایه هر دو از جنس فولاد بوده و تنها تفاوت آن ها نوع پوششان است. در واقع پوشش ورق قلع، از نوع قلع یا آلیاژهای قلعی است، اما در ورق های گالوانیزه پوشش ورق های فولادی از جنس روی است. از سوی دیگر ضخامت ورق‌های قلع اندود بسیار کمتر از ورق های گالوانیزه است و به دلیل وزن سبک و ضخامت مناسب، بیشتر برای بسته بندی مواد غذایی کاربرد دارد.
در مقابل، به دلیل ضخامت بالای ورق های گالوانیزه بیشتر برای ساخت بدنه خودروها و لوازم خانگی از آن بهره می گیرند. ورق های گالوانیزه، عمر و دوام طولانی مدت نسبت به ورق قلع اندود دارند. از سوی دیگر، عملیات گالوانیزه کردن، هزینه بسیار بالایی را شامل می شود. از معایب ورق های گالوانیزه این است که در هنگام جوشکاری گازهای سمی تولید می‌کند که برای افراد بسیار مضر است. همچنین در صورت نگهداری نامناسب، ورق های گالوانیزه شوره می زنند و این امر باعث خوردگی بسیار سریع فلزات می شود.
روش تولید ورق قلع اندود
روش غوطه وری
از ابتدای پدید آمدن ورق قلع اندود تا سال 1934 میلادی از روش غوطه وری استفاده می کردند. در آن سال ها، روش الکترولیز برای قلع اندود کردن ورق ها در انگلستان انجام می شد که بسیار هزینه بر بود. تا قبل از جنگ جهانی دوم تمام ورق های تین پلیت به روش غوطه وری تولید می شوند. اما مسافته در روش غوطه وری امکان پوشش یکنواخت قلع کمتر از 6/19 گرم در متر مربع وجود نداشت اما پس از جنگ جهانی دوم، این پوشش در روش الکترولیت توسعه یافت.
روش الکترولیت
ورق فولادی مورد استفاده در این روش، ضخامتی برابر با یک صدم اینچ دارد. این ورق از حمام محلول رقیق اسید سولفوریک عبور می کند. سپس آن را از حمامی دارای قطب آند (منفی) و قطب کاتد (مثبت) عبور می دهند تا دو سطح ورق فولادی قلع اندود شود. پوشش قلع بر سطح ورق های مواد غذائی، 15 تا 80 میلیونی یک اینچ روی هر سطح ورق است. مهم ترین مزیت این روش، کنترل دقیق پوشش قلع بر سطح ورق است.
قیمت ورق قلع اندود
قیمت ورق قلع اندود متناسب با ابعاد دلخواه مشتریان متغیر است. این ورق به صورت شیت که در جدول ابعاد مشخص شده است و یا طبق سفارش مشتری در ابعاد و ضخامت های مختلف ارائه خواهد شد. از سوی دیگر، قیمت ورق تین پلیت متناسب با برندهای خارجی و داخلی نظیر فولاد مبارکه، قزاق، روس، توان آورآسی و چین می تواند متغیر باشد. همچنین خوب است به این موضوع اشاره کنیم که برای تولید این محصول فولادی از استانداردهای مختلفی استفاده می شود که هر کدام بر قیمت تاثیر دارند.
اصلی ترین عامل مهم در تعیین قیمت ورق قلع اندود، وزن ورق است که متناسب با ضخامت و ابعاد آن مشخص می شود. عمل دیگر تاثیر گذار در قیمت ورق، نوسانات عرضی آهن و مقاطع فولادی است که متناسب با بازار ارز، صادرات و واردات روزانه در حال تغییر است. به همین منظور نمی توان قیمت دقیقی از هر ورق قلع اندود با ابعاد مختلف را ارائه داد. برای اطلاع از قیمت دقیق این محصول با ما تماس بگیرید.
خرید ورق قلع اندود
ورق قلع اندود در کشور ما به دو صورت تامین می شود؛ یک روش واردات این ورق است که بیشتر از کشور چین تامین می شود و روش دوم تولید در داخل ایران است که توسط کارخانه های متعددی صورت می گیرد. در هنگام خرید بهتر است به چند نکته توجه کنید؛ ابتدا تمام مشخصات ورق از نظر نوع، سایز، استاندارد، حالت، واحد، قیمت هر واحد و تاریخ و ساعت آخرین به‌روزسانی لیست قیمت ها را بررسی کنید. همچنین می توانید از جداول قیمت‌گذاری استفاده کنید. قیمت های موجود در جداول، بر اساس مؤلفه های مختلفی صورت می گیرد. در نهایت برای تعیین قیمت نهایی ورق ها فاکتورهایی نظیر برند، ابعاد، ضخامت و وزن نقش اساسی دارند.
جمع بندی
در این مطلب در رابطه با ورق قلع اندود، کاربردها و انواع آن توضیحاتی ارائه دادیم تا قبل از خرید این محصول اطلاعات کافی داشته باشید. امیدواریم آنچه در این مطلب گفته شد توانسته باشد به سوالات شما پاسخ درستی داده باشد. منتظر دریافت دیدگاه‌ها و نظرات شما در این رابطه هستیم.
در صورت وجود هرگونه سوال یا ابهامی می توانید با کارشناسان گروه فولادیار کوروش تماس حاصل فرمایید و راهنمایی های لازم را در این زمینه دریافت کنید.
چقدر دقیق و کامل توضیح دادید. ممنونم
خوشحالیم که براتون مفید بوده