ورق فولادی چیست؟ و چه انواعی دارد؟

ورق‌های فولادی که از آلیاژ‌های متنوع و به دو روش نورد سرد و گرم تولید می‌شوند، کاربردهای متعددی در صنایع مختلف چون خودروسازی، کشتی‌سازی، لوازم خانگی، صنعت ساختمان سازی و … دارند. این ورق‌ها ممکن است به صورت صاف و یکدست و یا موج‌دار تولید شوند. نحوه عرضه آن‌ها نیز به صورت کلاف، رول و یا شیت ورق بوده و قیمت این کالا برحسب کیلوگرم محاسبه می‌شود. در اینجا قصد داریم شما را به طور کامل با انواع ورق فولادی و کاربردهای آن آشنا کنیم.

ورق فولادی چیست؟

این ورق همان‌طور که از نامش مشخص است، یک ورق فلزی مسطح از آلیاژ‌های متفاوت (آلومینیوم، آهن، مس، استیل و …) بوده که ضخامت آن در انواع متفاوت، می‌تواند بین 8 تا 15 میلی‌متر باشد.

روش تولید

روش تولید ورق‌های فولادی به دو صورت نورد گرم و نورد سرد است.

در روش نورد گرم ابتدا ماده اولیه ورق (شمش فلزی) را در کوره با درجه بالا ذوب می‌کنند و سپس آن را داخل قالب می‌ریزند. بعد از سرد شدن، آن را با دستگاه‌های پرس به ضخامت استاندارد می‌رسانند. در روش نورد سرد از ورق‌های از قبل آماده شده استفاده می‌شود که آن‌ها را حرارت می‌دهند تا انعطاف‌پذیر شوند و سپس با غلتک به ضخامت استاندارد می‌رسانند.

ورق فولادی می‌تواند از جنس مس، قلع، نیکل، تیتانیوم، برنج، برنز، آلومینیوم، استیل یا فولاد ضدزنگ و … باشد. ورق‌های گالوانیزه هم از فلز آهن بدست می‌آیند و بعد از تولید ورق، آن را روی‌اندود می‌کنند.

هر یک از انواع ورق‌های فولادی برحسب نوع آلیاژی که از آن تهیه شده است، کاربرد متفاوتی دارد. همچنین ویژگی‌ و مشخصات آن‌ها از نظر شکل‌پذیری، قابلیت‌ جوش‌پذیری، مقاومت، وزن و هزینه با یکدیگر تفاوت دارد. به طور کلی از انواع ورق فولادی برای ساخت عرشه فولادی (سقف ساختمان‌ها)، ساخت لوازم خانگی (یخچال، لباسشویی و …)، ماشین‌سازی، کشتی‌سازی، ساخت کانال کولر و …. استفاده می‌شود.

انواع ورق فولادی

در صنعت تولید ورق‌های فولادی، طیف وسیعی از این محصول وجود دارد که هر کدام برای موارد خاصی استفاده می‌شوند. برای مثال ورق‌های استیل ضدزنگ برای تولید لوازم خانگی مثل قاشق و چنگال و ورق‌های گالوانیزه برای سقف شیروانی ساختمان کاربرد دارند.

انواع مختلف این ورق‌های فلزی عبارتند از:

ورق سیاه

یکی از انواع ورق‌های فولادی با نام «ورق سیاه» یا «ورق گرم» شناخته شده است که کاربرد زیادی در صنایع مختلف دارد.

تولید این ورق‌ها به روش نورد گرم است که پیش‌تر در رابطه با نحوه انجام آن صحبت کردیم. ورق‌های سیاه از مقاومت بسیار بالایی برخوردار هستند و از آن‌ها برای بدنه خودروها، تولید تانکر، پروفیل، لوله درزدار و …. استفاده می‌شود.

بیشتر بدانید: ورق سیاه چیست و چه کاربردهایی دارد؟

ورق روغنی

نوع دیگری از ورق‌های فلزی، «ورق روغنی» یا «ورق سرد» نامیده می‌شوند که برای تولید آن‌ها از روش نورد سرد استفاده می‌شود. سطح روی ورق‌های روغنی صاف و براق است و به نظر می‌رسد که روی آن روغن ریخته باشد. این نوع ورق‌ها با ضخامت کم‌تری نسبت به ورق سیاه تولید می‌شوند و کاربرد زیادی در  تولید لوازم خانگی دارند.

ورق گالوانیزه

ورق‌های گالوانیزه از ورق روغنی تهیه می‌شوند و برای تولید باید تحت فرایند گالوانیزه کردن قرار بگیرند. ابتدا ورق روغنی را پولیش کرده و برای رفع آلودگی، شستشو می‌دهند. سپس با یک لایه مذاب از فلز روی می‌پوشانند تا سطح دو طرف آن گالوانیزه شود. مهم‌ترین ویژگی ورق گالوانیزه داشتن مقاومت بالا در برابر رطوبت، زنگ‌زدگی و اکسید شدن است. این ورق‌ها نسبت به ورق سیاه یا روغنی گران‌تر است، اما از آنجا که نسبت به ورق استیل ضدزنگ قیمت کمتری دارد، برای موارد متعددی استفاده می‌شود.

برای تولید لوله انتقال آب، کانال‌کشی کولرهای آبی، تولید کابینت، مخازن نگهداری آب، سقف سوله و … از ورق‌های گالوانیزه استفاده می‌شود.

ورق آلیاژی

نوع دیگری از ورق‌های فولادی است که با روش نورد سرد یا گرم تولید می‌شود . آلیاژ به معنای ترکیب کردن چند عنصر یا فلز است که محصول جدیدی را ایجاد می‌کند. ورق‌های آلیاژی با استفاده از ترکیب چندین فلز بدست می‌آیند که از جمله آن‌ها می‌توان به آلیاژ‌های پیوتری، برنزی، برنجی و …. اشاره کرد.

از این ورق‌های گران قیمت در موارد خاص مثل تولید لوازم تزئینی شامل لوستر و شمعدانی و … استفاده می‌شود. همچنین ورق‌های آلیاژی برای ساخت وسایل کشتی‌سازی، صنعت هواپیماسازی، صنعت پتروشیمی، نفت و گاز، تولید مخازن حمل سوخت و … کاربرد دارد.

 ورق استیل

نوع دیگری از ورق‌ها که خاصیت ضدزنگ نیز دارند، ورق‌های استیل هستند که با استفاده از ترکیب آهن با کروم تهیه می‌شود. مهم‌ترین ویژگی ورق‌های استیل، داشتن مقاومت بالا در برابر رطوبت است و در عین حال، این محصولات را می‌توان بعد از استفاده دوباره، به فرآیند تولید بازگرداند. ورق‌های استیل مقاومت زیادی در برابر حرارت و ضربه دارند. این نوع ورق وارداتی است و در ایران تولید نمی‌شود.

از ورق‌های استیل می‌توان برای تولید لوازم خانگی، ساخت بدنه هواپیما و سایر وسایل نقلیه، انواع تانکر، تولید تجهیزات برای صنایع غذایی و … استفاده کرد.

همچنین ورق‌های استنلس‌استیل نیز در بازار وجود دارد که به مقدار کمتر از 2 درصد آن‌ها را کربن تشکیل می‌دهد و مثل ورق‌های استیل مقاومت بالایی در برابر رطوبت دارند. ورق استنلس استیل 300 و 400 دو سری از این محصولات است که به دلیل خاصیت ضداسید بودن، مقاومت در برابر حرارت و داشتن روکش، در صنایع مختلف دارویی و غذایی استفاده می‌شوند.

ورق رنگی

به سقف خانه‌های شیروانی نگاه کنید که اغلب به رنگ‌های زرد، قرمز یا نارنجی هستند. آیا فکر می‌کنید این ورق‌های فلزی قبل یا بعد از نصب رنگ‌آمیزی می‌شوند؟ خیر. ورق رنگی محصولی است که با استفاده از پوشش رنگی الکترواستاتیک پوشانده می‌شود و با وجود 15 رنگ متنوع در بازار موجود هستند.

از ورق‌های رنگی برای تولید سقف سوله، آلاچیق و خانه‌ها استفاده می‌شود. همچنین برای تولید تجهیزات گرمایشی و سرمایشی، تولید لوازم خانگی و اداری نیز کاربرد دارند.

ورق رنگی با استفاده از ورق‌های گالوانیزه تهیه می‌شود که در ابتدا جهت رفع آلودگی و چربی سطح ورق، شست‌وشو داده می‌شود. در مرحله بعد، پایه پلیمر پودر رنگ را بر سطح ورق ریخته و در کوره قرار می‌دهند. رنگ نهایی آن ممکن است از جنس پلی وینیل کلراید یا پلی‌ اورتان باشد که روی سطح ورق ریخته می‌شود. رنگ‌ روی این ورق‌ها گرما دیده است و به راحتی از بین نمی‌رود. این ورق‌ها در برابر رطوبت مقاومت بسیار بالایی دارند و تا سال‌ها قابل استفاده می‌باشند.

ورق آجدار

در پاسخ به این سوال که ورق آجدار چیست، باید گفت روی این ورق‌ها برجستگی‌های هندسی به چشم می‌خورد که به طور منظم روی سطح آن نشسته است. ورق‌هایی که صاف و یکدست هستند، ثبات زیادی ندارند و اگر روی اجسام قرار بگیرند، لغزنده هستند و به راحتی لیز می‌خورند. برای سقف خانه‌های شیروانی، از ورق‌های آجدار استفاده می‌شود که به راحتی روی سطح دیوار قرار بگیرد.

ورق‌های آجدار اغلب از همان ورق‌های روغنی یا سیاه تهیه می‌شوند و بعد از مرحله آج‌زنی، در داخل دستگاه‌هایی برای ایجاد برآمدگی بر سطح ورق، قرار می‌گیرند.

از ورق‌های آجدار برای ساخت پله‌های اضطراری، کف عرشه کشتی، پل‌های عابر پیاده، کف اتاقک کامیون و وانت و سایر دستگاه‌های صنعتی استفاده می‌شود.

ورق‌های آلومینیوم

از دیگر انواع ورق فولادی باید به ورق آلومینیوم اشاره کنیم که دارای مقاومت بالا و وزن سبک می‌باشند. این محصول نیز در ردیف پرمصرف‌ترین ورق‌های فلزی در بازار بوده و از آن برای تولید پروفیل‌های آلومینیومی استفاده می‌شود. روش تولید ورق آلومینیومی، نورد گرم است و از شمش آلومینیومی تهیه می‌شود.

برای تولید آن، ابتدا شمش آلومینیومی را ذوب کرده و در قالب می‌ریزند. سپس آن را از بین غلتک عبور می‌دهند تا ورق آلومینیوم به ضخامت استاندارد برسد. این ورق‌ها به صورت رولی و پیچیده در بازار عرضه می‌شوند و در دو سری 5 و 6 هزار هستند که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند. ورق‌های آلومینیوم 6 هزار با نام سیلیکونی و منیزیومی شناخته شده است که در تولید آن‌ها استفاده می‌شوند. خوب است بدانید که ورق‌های آلومینیومی 5000 نسبت به نوع قبلی، مقاومت بیشتری در برابر آب شور دارد. از این ورق‌ها در صنایع نظامی، داروسازی، حمل و نقل و ساخت لوازم خانگی استفاده می شود.

ورق اسیدشوی

از انجام فرایند نورد گرم و پاک کردن چربی و ناخالصی‌ها از سطح آن با استفاده از اسید کلریدریک، نوعی ورق فولادی با سطح صاف و براق به دست می‌آید که به آن ورق اسیدشوی گفته می‌شود. این ورق‌ها در ابتدا در حوضچه‌های اسیدکلریدریک اسیدشویی می‌شوند و پس از عبور از تونل‌های هوای گرم و خشک شدن، آماده عرضه به بازار هستند.

ضخامت آن‌ها بین 1.6 تا 6 میلی‌متر است که به دو صورت رول و شیت فابریک ارائه می‌شود. رول ورق اسیدشوی به دو صورت عرض کوتاه (100 سانتی متر) و عرض بلند (125 سانتی‌متر) است. ضدسایش بودن و سختی بالا، دو نمونه از مشخصات اصلی این ورق‌ها هستند که موجب شده تا در کشتی‌سازی، تولید رینگ و شاسی خودرو، لوله نفت و گاز و مواردی از این قبیل مورد استفاده قرار بگیرد.

ورق قلع‌اندود یا تین‌پلیت

ورق قلع‌اندود حاصل کشیدن یک لایه پوشش از جنس قلع بر سطح ورق روغنی ST12 کم کربن و نرم است که ضخامتی در حدود 0.16 تا 0.45 میلی‌متر دارد. برای تولید قوطی کنسرو، چای، روغن نباتی و به طور کلی مواد غذایی و محصولاتی که برای جلوگیری از فساد و خوردگی نیاز به یک محافظ قدرتمند دارند، اغلب از ورق فولادی قلع‌اندود استفاده می‌شود.

لایه داخلی این ورق‌های فولادی در مقایسه یا لایه خارجی آن، پوشش روی بهتری دارد، به نحوی که ضخامت این پوشش در لایه داخلی حدود 5.6 میکرون و در لایه خارجی حدود 2.8 میکرون است.

بسته به میزان سختی ورق، آن را به سه دسته اصلی تقسیم می‌کنند:

• تمپر 2 (نرم)
• تمپر 3 (با سختی معمولی)
• تمپر 4 (سختی بالا)

تمپر بیانگر خواص مکانیکی ورق فولادی (مثل میزان سختی، مقاومت در برابر تنش، مقاومت کششی و …) و میزان آن است. این میزان در ورق‌های یکبار نورد شده بیانگر سختی راکول و قابلیت شکل‌پذیری و در ورق‌های دوبار نورد شده بیانگر حد تنش گسیختگی است.

ورق پانچ

ورق پانچ نوعی ورق استیل مشبک است که اشکال مختلفی داشته و در موارد متعددی به کار برده می‌شود. از جمله موارد کاربرد این ورق فلزی می‌توان به ساخت پل‌های هوایی، دیواره آسانسور، قطعات موتورخانه، هواکش کارخانه‌ها و … اشاره کرد. خوب است بدانید که ورق پانچ از تنوع بالایی برخوردار است که بسته به نوع فلز به کار رفته در آن، دسته‌بندی می‌شود.

ورق شادولاین

شادولاین در واقع شکل خاصی از ورق فولادی است که در تولید آن از ورق رنگی استفاده شده و با سه مشخصه اصلی گالوانیزه، رنگی و طرح شادولاین تعریف می‌شود. در اغلب موارد برای پوشش و دیواره سوله‌ها، دیواره سردخانه‌ها، شیروانی منازل، سقف کارگاه‌ها، پارکینگ‌ها و … از ورق شادولاین استفاده می‌شود.

ورق مسی

مس به عنوان یک عنصر رایج در طبیعت، مشخصات و ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که کاربردهای فراوان ورق مسی را به دنبال داشته است. رنگ قرمز، انعطاف پذیری و دکوراتیو بودن سه نمونه از مهم‌ترین مشخصات این ورق فلزی است. در تولید اغلب تجهیزاتی که باید برق به قطعه مورد نظر منتقل شود، مثل برخی تجهیزات جوشکاری مقاومتی یا انواع خاصی از سیستم‌های باتری، ورق مسی کاربرد دارد.

ورق ضدسایش

ورق ضدسایش هم یکی دیگر از انواع ورق فولادی است که در تولید آن از مقداری کربن استفاده می‌شود. این ورق‌ها در برابر سایش از مقاومت بسیار بالایی برخوردارند و با روش نورد سرد تولید می‌شوند. همچنین در برابر ضربه مقاومند و برای نوار نقاله، تولید تجهیزات حمل مواد و ساخت‌ و ساز استفاده می‌شوند. کربن موجود در آلیاژ ورق‌های ضدسایش آن‌ها را در برابر رطوبت مقاوم می‌کند.

ویژگی‌های انواع ورق فولادی

ورق فولادی انواع مختلفی دارد که هر یک ویژگی‌های منحصر به فردی را به خود اختصاص داده و در موارد متفاوتی قابل استفاده هستند. به عنوان مثال ورق‌های آلیاژی که در ترکیب خود دارای کروم و کربن هستند، در برابر رطوبت مقاوم می‌باشند، مثل ورق‌های استیل و استنلس استیل.

همچنین ورق‌ها شامل سه نوع ورق معمولی (مانند ST۱۲)، ورق نیمه‌کشش (مانند ST۱3) و ورق فوق‌کشش (مانند ST۱4) می‌شوند. ضخامت ورق‌ها نیز یکسان نیست و می‌تواند بین 0.3 تا 3 میلی‌متر باشد. از نظر ابعاد و عرض نیز ورق‌های فولادی در یک رده قرار نمی‌گیرند. برخی ورق‌های فولادی دارای سطح صاف و براق و برخی دیگر به صورت آج‌دار تولید می‌شوند.

گرید ورق فولادی

گرید ورق‌های فولادی برای مشخص کردن خصوصیات مکانیکی و آنالیز شیمیایی آلیاژ آن‌ها کاربرد دارد. گریدهای فولاد برای تولید ورق شامل St37، S235،S275T ، S355 و S420 است که در ساخت محصولات ساختمانی به‌ کار می‌رود. برای تعیین گرید ورق‌های فولادی از 0.12 تا 0.25 درصد کربن استفاده می‌شود تا خاصیت شکل‌پذیری مناسبی داشته باشند.

گرید هر یک از ورق‌ها باعث ایجاد خواص مکانیکی و کششی متفاوتی در محصول می‌شود.

کاربردهای انواع ورق فولادی

ورق‌های فولادی با توجه آلیاژ به کار رفته و خصوصیات مکانیکی که دارند، برای موارد خاصی استفاده می‌شوند. برای مثال ورق‌های استیل که حاوی مقداری کروم و کربن است، برای تولید لوازم خانگی و وسایل تزئینی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. ورق‌های با خاصیت کشسانی برای کشتی‌سازی، هواپیماسازی و خودروسازی استفاده می‌شوند.

از ورق‌های فولادی موج‌دار نیز برای صنایع ساختمانی استفاده می‌شود. برای مثال سقف عرشه فولادی که یکی از انواع ورق موج‌دار است، برای قسمت سقف ساختمان کاربرد دارد. از ورق‌های گالوانیزه برای کانتینرها و کانکس‌ها استفاده می‌شود. همچنین برای ساخت نردبان، پلکان، سایبان، انواع مبلمان اداری و … ورق گالوانیزه به کار می‌رود. 

به هر حال ویژگی‌هایی که در ورق‌های فولادی وجود دارد، آن‌ها را برای تولید یک محصول خاص و یا استفاده در یک صنعت مناسب می‌کند. در قسمت شرح انواع ورق فولادی، به صورت مختصر به کاربرد‌های هر یک پرداختیم.

ورق فولادی ساختمان

یکی از صنایعی که به ورق فلزی نیاز زیادی دارد، تولید ورق فولادی است که با شاخص کیفیت ST تولید می‌شوند. این شاخص نشانه بالا بودن مقاومت کششی و استحکام ورق فولادی ساختمان است. ورق‌های روغنی، ورق‌های گالوانیزه و رنگی بیشترین کاربرد را در صنعت ساخت و ساز دارند.

ورق‌هایی که برای ساختمان کاربرد دارند با ضخامت بین 0.18 تا 6 میلی‌متر هستند. حتی پروفیل‌هایی که برای ساخت و ساز استفاده می‌شود، با استفاده از ورق تولید می‌شوند که طی فرآیند خاصی آن‌ها را به لوله یا قوطی تبدیل می‌کنند.

عوامل موثر بر قیمت ورق فولادی

قیمت این محصول به چند عامل بستگی دارد:

• نوع آلیاژی که ورق فولادی از آن تهیه شده است.
• وزن، ابعاد ورق و همچنین ضخامت آن در تعیین قیمت نهایی موثر است.
• قیمت فولاد که مدام در حال تغییر است، به طور مستقیم روی قیمت این محصول تاثیر دارد.
• وارداتی یا داخلی بودن محصول و شرکت سازنده هم می‌تواند یک عامل مهم در تعیین قیمت ورق فولادی باشد.

نکات مهم خرید ورق فولادی

برای خرید ورق فولادی ابتدا باید برندهای مختلف ایرانی و خارجی را بررسی کنید. با توجه به گرید و استانداردهای متفاوت در تولید ورق فلزی، باید مشخصات هر محصول را بدانید و سپس براساس آن اقدام به خرید کنید. برای مثال عرشه فولادی از جمله ورق‌های پرکاربرد است که برای سقف کاربرد دارد و سبک یا سنگین بودن آن، بعدها برایتان مشکلاتی را ایجاد می‌کند.

بهتر است قبل از خرید ورق فولادی، مشخصات محصول مورد نظر خود را با آنچه که در نظر دارید، مقایسه کنید.

ارائه انواع ورق فولادی

در اینجا به بررسی انواع ورق فولادی و کاربرد و مشخصات آن پرداختیم. ورق‌های فولادی از نظر کاربرد با هم متفاوت هستند و از نظر مقاومت در برابر رطوبت، ضربه و کشش نیز تفاوت‌های زیادی با هم دارند. امیدواریم آنچه در این مطلب گفته شد پاسخ کاملی برای سوالات شما بوده باشد.

برای خرید انواع ورق فولادی و استعلام قیمت با ما تماس بگیرید. همکاران ما در گروه فولادیار کوروش آماده پاسخگویی به سوالات شما هستند.