همه چیز درباره شوره ورق گالوانیزه

ورق گالوانیزه نوعی ورق فولادی تولید شده از ورق نورد سرد (ورق روغنی) یا ورق سرد است که توسط لایه محافظی از جنس روی پوشیده می‌شود. شوره زدن ورق گالوانیزه، اتفاق ناخوشایندی است که بعضی تصور می‌کنند، این اتفاق غافل‌گیرکننده و غیر قابل اجتناب خواهد بود. اما در واقع می‌توان با راهکار‌هایی از این رخداد، پیش‌گیری نمود. با ما همراه شوید تا از همه چیز درباره شوره ورق گالوانیزه اطلاع یابید.

ورق گالوانیزه چیست؟

آهن و فولاد از فلزاتی هستند که در بسیاری از موارد کاربرد دارند، اما متاسفانه این فلزات دچار خوردگی و زنگ‌زدگی می‌شوند و پس از مدتی، فرو ریخته و از بین می‌روند. از این‌رو برای حفظ آن‌ها از روش‌هایی استفاده می‌شود که این مشکل را برای سازه‌های فولادی و آهنی، حل نماید.

یکی از راه‌های عبور از این چالش، گالوانیزه کردن انواع ورق فولادی و آهنی است. در پاسخ به این سوال که ورق گالوانیزه چیست، باید گفت این ورق‌ها دارای ویژگی‌هایی هستند که می‌توانند به‌راحتی در سازه‌های بزرگ مانند استادیوم‌ها، برج‌ها و … مورد استفاده قرار گیرند. فرایند گالوانیزه کردن می‌تواند روی ورق گرم یا ورق سرد انجام شود.  همچنین در صورتی که پس از تکمیل فرایند، سطح آن را با رنگ مخصوص پوشش دهند، منجر به تولید ورق رنگی می‌شود.

در این فرآیند، عناصر فلزی در سطح میکروسکوپی، تغییر و حفاظت یکنواختی را ایجاد می‌کنند. حاصل عمل گالوانیزاسیون، به‌وجود آمدن محصولاتی با ظاهر، ضخامت و دوام متفاوت است. مهم‌ترین ویژگی این محصولات، مقاومت در برابر خوردگی و زنگ زدگی می‌باشد.

گالوانیزاسیون با دو روش گالوانیزاسیون گرم و گالوانیزاسیون سرد انجام می‌شود. در طی این فرآیند، سطح فولاد یا آهن با فلز روی پوشیده خواهد شد. محصول به‌دست آمده، یکی از گزینه‌های مقرون به‌صرفه و با‌دوام برای محافظت از سازه‌های آهنی و فولادی در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی به‌حساب می‌آید. 

شوره ورق گالوانیزه چیست؟

در حقیقت شوره ورق گالوانیزه، ماده‌ای به نام زینک اکساید است که در اثر ترکیب روی با آب، پس از ایجاد هیدروکسید روی و آب‌گیری از این مولکول، به‌صورت یک پودر سفید ظاهر می‌شود.

دلایل ایجاد شوره ورق گالوانیزه

ورق‌های گالوانیزه بی‌کیفیت می‌توانند به‌راحتی در معرض اکسید شدن روی قرارگیرند. پس عدم کیفیت در تولید این ورق‌ها، می‌تواند یکی از دلایل ایجاد این شوره به‌حساب بیاید. اما دلیل عمده شوره ورق گالوانیزه را می‌توان به‌صورت زیر بیان نمود:

معمولا انبارکردن تجهیزات در محیط‌های مرطوب، با خسارات زیادی همراه است. اگرورق‌‌های گالوانیزه در مکانی انبار شوند که شرایط زیر را داشته باشد، به‌طور قطعی می‌توان گفت ورق گالوانیزه با هر کیفیتی در ساخت، به شوره دچار می‌شود:

• جریان هوای آزاد به‌راحتی از میان این ورق‌ها عبور نکند.
• محیط مرطوب باشد.
• مدت زمان طولانی بدون بررسی به‌حال خود رها شوند.

به‌عبارتی ایجاد شوره با رسوخ رطوبت در شکاف‌ها و لایه‌های ورق شروع می‌شود. ورق، این رطوبت را در فقدان جریان هوا نگه می‎‌دارد. پس از مدتی، این رطوبت خشک و شوره سفید روی سطح ورق آشکار می‌شود. به‌مرور زمان، ورق گالوانیزه، آب و نمک بیشتری را جذب می‌نماید. این اتفاق تا هنگام از بین رفتن لایه فلز روی (زینک)، در ورق ادامه پیدا می‌کند.

لایه فلز روی، همان لایه محافظ ورق گالوانیزه است. از این پس، با از بین رفتن لایه زینک، آهن شروع به زنگ زدن می‌کند و ورق رو به نابودی می‌رود. البته معمولاً این اتفاق هنگامی رخ می‌دهد که ورق گالوانیزه تازه تهیه شده و فلز روی در آن فعالیت شیمیایی زیادی داشته باشد. فلز روی، با یون‌های OH، در محیط مرطوب خیلی زود واکنش می‌دهد. ماده سفید شوره در حقیقت دی هیدروکسید روی است که پس از خشک شدن، به‌صورت اکسید روی، که گرد سفید رنگی است، ظاهر می‌شود.

انواع شوره سفید

مقدار شوره سفیدی که روی ورق گالوانیزه جمع شده است، می‌تواند در تقسیم‌بندی انواع شوره دخیل باشد. از این نظر، شوره سفید ایجاد شده در ورق گالوانیزه به سه نوع تقسیم می‌شود:

• شوره با تجمع کم
• شوره با تجمع متوسط
• شوره با تجمع زیاد

لازم به توضیح است که میزان تجمع شوره نه‌تنها به شرایط نگهداری ورق بستگی دارد، بلکه به فرآیند تولید ورق گالوانیزه هم مربوط می‌شود. هر چه ورق گالوانیزه با کیفیت کم‌تر و غیر استاندارد تولید شود، تجمع شوره در آن بیش‌تر خواهد بود.

شوره ورق گالوانیزه بیشتر در چه بخش‌هایی تشکیل می‌شود؟

هنگامی که ورق‌های گالوانیزه را روی هم قرار می‌دهند، این ورق‌ها به هم می‌چسبند و راه عبور آب تجمع یافته در میان آن‌ها بسته می‌شود. این آب معمولاً در قسمت‌هایی که درز یا شکاف وجود دارد، جمع می‌شود. در چنین محبس‌هایی، فرصت برای ترکیب با فلز روی بسیار مساعد‌تر است. همین‌طور در قسمت‌های نبشی که رطوبت می‌تواند به‌راحتی جریان یابد، احتمال ایجاد دی هیدروکسید روی افزایش می‌یابد. اما در حقیقت تمامی قسمت‌های یک ورق گالوانیزه می‌تواند در معرض خطر ایجاد شوره قرار گیرد.

تفاوت شوره سفید و شوره سیاه

گاهی در انبار‌هایی که به دلایل مختلف بازبینی صورت نمی‌گیرد، پس از ایجاد شوره سفید و عدم رسیدگی به رفع آن، با گذشت زمان لکه‌های سیاهی تشکیل می‌شود. روی و هیدروکسید روی در سطح ورق گالوانیزه، می‌توانند با کلریدها، سولفات‌ها یا اسیدهای چرب موجود در محیط، ایجاد ترکیبات جدیدی کنند که همگی این ترکیبات دارای یون‌های فلزی نظیر سدیم و … هستند. این یون‌های فلزی با هیدروکسید روی، ترکیبات جدیدی ایجاد می‌کنند که به هیدروکسی کلراید‌ها یا کربوکسیلات‌ها معروف و دارای طیف‌های رنگی سیاه یا قرمز و … هستند.

مضرات شوره ورق گالوانیزه

هر چند ورق گالوانیزه دارای مقاومت زیادی در برابر رطوبت، خوردگی، حرارت بالا، ضربه و اکسید شدن است؛ اما اگر به‌مدت طولانی در معرض رطوبت قرار گیرد، ایجاد شوره ورق گالوانیزه، اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. این شوره نهایتاً سبب ایجاد مضرات زیادی می‌شود که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• لکه‌دار شدن سطح ورق
• از بین رفتن کیفیت محصول
• از بین رفتن فرآیند گالوانیزه
• کم شدن مقاومت فولاد داخل ورق
• شکننده شدن محصول
• سوراخ شدن ورق گالوانیزه

در واقع با توجه به عمق فاجعه، متوجه می‌شویم که استفاده از چنین ورق‌هایی عملاً  ممکن نخواهد بود.

راهکار‌های رفع این مشکل

از هنگامی که شوره ورق گالوانیزه به‌وجود می‌آید تا هنگام سوراخ شدن ورق گالوانیزه، مدت زمان نسبتاً طولانی طول می‌کشد. از این‌رو راهکارهای متعددی را برای از بین بردن شوره ورق گالوانیزه می‌توان به کار برد. از جمله مهم‌ترین این موارد عبارتند از:

• در صورتی که با شوره خفیفی روبه‌رو شدید، کافیست تدابیری اتخاذ کنید تا ورق‌ها در مجاورت هوا قرار گیرند. در این صورت در مدت زمان کمی شوره‌ها از بین خواهند رفت.
• اگر با راه‌حل اول مشکل بر طرف نشد، کافیست با برس سیمی روی قسمت‌های سفید را تمیز کنید و این قسمت‌ها را پس از تمیز کردن، روی‌اندود نمایید.
• در صورتی که راه‌حل اول و دوم به جایی نرسید، بهتر است قسمت‌های سفید را با یک اسید بسیار ضعیف مانند سرکه بشویید.
• اگر میزان شوره به‌حدی زیاد بود که با راهکارهای قبل نتیجه‌ای حاصل نشد، می‌توان محل ایجاد شوره را ابتدا با اسید سولفوریک رقیق (اسید 8 درصد) پاک نمود. برای این که اسید به بافت ورق آسیب نزند، پس از شستشو با اسید، لازم است تا محل با آب ساده شست‌و‌شو داده شود.
• از صیقل‎‌کاری محل ایجاد شوره نیز می‌توان برای از بین بردن شوره ورق گالوانیزه استفاده نمود.
• اگر شکاف حاصل از شوره، عمیق‌تر بود می‌توان اقدام به تراشکاری نمود.
• گاهی برای از بین بردن شوره، ورق را در مواد شیمیایی نظیر اسید کرومات، غوطه‌ور می‌کنند تا از طریق واکنش‌های شیمیایی ایجاد شده در ورق، اکسید روی حذف شود.

باتوجه به راهکارهای ارائه شده، می‌توان گفت که رفع شوره ورق گالوانیزه به دو روش امکان‌پذیر است؛ مکانیکی و شیمیایی:

روش مکانیکی

سمباده‌زنی، برس‌کاری، تراش‌کاری و ماشین‌کاری از جمله روش‌های فیزیکی و مکانیکی هستند که به رفع شوره سفید کمک می‌کنند و آن را از سطح ورق جدا می‌کنند. اگر شوره‌ها سخت و متراکم باشند، از بین بردن آن‌ها نیز دشوارتر خواهد بود. برای سطوح گسترده و وسیع، ماشین‌کاری و تراش‌کاری نتیجه بهتری به دنبال دارد. در غیر این صورت، می‌توانید با سمباده‌کشی سطوح کوچک، نسبت به رفع این شوره‌ها اقدام نمایید.

به یاد داشته باشید که روش‌های مکانیکی باید با دقت بالایی انجام شوند تا به پوشش ورق آسیبی وارد نشود. اگر به هر دلیلی این پوشش گالوانیزه سطح ورق آسیب دید و یا از بین رفت، باید آن را مجدد گالوانیزه کنید تا خواص خود را باز یابد.

روش شیمیایی

همان‌طور که پیش از این نیز اشاره کردیم، استفاده از محلول‌های اسیدی با غلظت و نوع مناسب، راهکار مفید دیگری است که توانایی کافی برای رفع این شوره‌ها دارد. به یاد داشته باشید که در این روش نیز امکان آسیب دیدن پوشش ورق وجود دارد و باید با احتیاط اقدام کنید.

برای شوره‎‌های سطحی و محدود می‌توانید از سرکه به عنوان یک اسید ضعیف استفاده کنید. اما برای شوره‌های متراکم و گسترده بهتر است به سراغ اسیدهای قدرتمندی نظیر محلول دی کرومات سدیم و اسید سولفوریک غلیظ بروید که توانایی بیشتری در این زمینه دارند.

چطور از شوره زدن ورق گالوانیزه پیشگیری کنیم؟

در فرایند گالوانیزه کردن انواع ورق گالوانیزه، سعی می‌شود برای آهن، پوششی مقاوم ایجاد شود. در این صورت، آهن گالوانیزه در برابرخوردگی و زنگ‌زدگی، مقاومت بالایی پیدا می‌کند. از این‌رو با شناخت عواملی که این پوشش را از بین می‌برند، می‌توان از شوره زدن ورق گالوانیزه جلوگیری نمود. به طور کلی روش‌های پیش‌گیری از ایجاد شوره ورق گالوانیزه عبارت است از:

1. بررسی منظم وضعیت انبارداری ورق گالوانیزه

باتوجه به عوامل ایجاد این نوع شوره، می‌توان گفت که نحوه انبارداری و نگهداری از این ورق نقش پررنگی در جلوگیری از ایجاد شوره ایفا می‌کند. همین نکته موجب شده است تا کنترل منظم وضعیت انبارداری ورق به یکی از مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از بروز این مشکل تبدیل شود. برای کنترل شرایط نگهداری، باید به مواردی از قبیل تهویه مناسب محیط و کانال‌کشی کف انبار توجه فرمایید. علاوه بر این، بهتر است که زمان نگهداری از ورق در انبار تا حداکثر 6 ماه به طول انجامد.

2. کنترل میزان رطوبت محیط

راهکار دیگری که برای پیش‌گیری از بروز این پدیده پیش روی شما قرار دارد، جلوگیری از قرارگیری ورق در معرض رطوبت برای مدت زمان طولانی است. از آن‌جایی که رطوبت به عنوان یکی از عوامل اصلی ایجاد شوره ورق گالوانیزه شناخته شده است، دور کردن این دو از یکدیگر مانع از تحریب پوشش گالوانیزه و ایجاد این شوره‌ها می‌شود.

3. بازرسی وضعیت ورق‌ها

هرچه سریع‌تر شوره را تشخیص دهید، رفع آن نیز ساده‌تر خواهد بود. به همین علت توصیه می‌شود که ورق‌های موجود در انبار را به صورت منظم و دوره‌ای مورد ارزیابی و بررسی قرار دهید تا در صورت ایجاد چنین مشکلی، بتوانید در اسرع وقت نسبت به رفع آن اقدام فرمایید.

4. خرید از برندهای شناخته شده

اگرچه شرکت‌های تازه تاسیس و نوپا هم به دنبال خلق ارزش و ایجاد نام و شهرت برای خود هستند، اما هیچ شرکت معتبر و باتجربه‌ای، محصولی بی‌کیفیت به مشتریان خود ارائه نمی‌دهد تا نام تجاری خود را زیر سوال نبرده و باعث لکه‌دار شدن شهرت خود نشود. بنابراین بهتر است این محصولات را از برندهای شناخته شده و مجموعه‌های معتبر و نام‌آشنایی خریداری کنید که اصول صحیح انبارداری را رعایت می‌کنند و بابت کیفیت محصولات به شما اطمینان خاطر می‌دهند.

همچنین رعایت این نکات نیز به پیش‌گیری از ایجاد شوره کمک می‌کند:

• از انبار کردن ورق گالوانیزه در انبار‌های مرطوب جداً خودداری شود.
• ورق گالوانیزه را نباید بیش‌تر از 6 ماه در انبار نگه داشت.
• از کشیدن هر نوع روکش پلاستیک به دور ورق گالوانیزه باید خودداری شود.
• هنگام انبار کردن بایستی بین ورق‌ها فاصله ایجاد نمود تا هوا بتواند در میان آن‌ها جریان داشته باشد.
• لازم است که در انبار از تهویه مناسب استفاده شود.
• باید از نگه‌داری ورق گالوانیزه روی خاک و چمن خودداری شود.
• لازم است تا از نگه‌داری مواد شیمیایی که سبب اکسیداسیون روی می‌شوند، در انبار ورق گالوانیزه خودداری شود.
• از طرفی ضروری است که از انبار کردن سریع ورق‌های تازه گالوانیزه شده، به‌دلیل فعالیت شدید روی، خودداری شود. در صورت انبار کردن چنین ورق‌هایی، با پایش دائمی، باید آن‌ها را تحت مجاورت هوا قرار داد.

یکی از راه‌های پیش‌گیری از شوره ورق گالوانیزه، خرید آن از یک مجموعه معتبر و باتجربه است. گروه فولادیار کوروش از سال 1395 در زمینه تولید انواع ورق گالوانیزه، ورق رنگی، عرشه فولادی و ورق سرد و با ظرفیت‌های بسیار بالا، فعال است. اگر قصد خرید ورق گالوانیزه را دارید، پیشنهاد می‌کنیم حتماً با ما در تماس باشید.

نتیجه‌گیری

همیشه خرید مناسب با چالش‌های بسیاری همراه خواهد بود، به‌خصوص خرید تجهیزات صنعتی برای افراد بی‌تجربه، ممکن است مشکلات فراوانی را به ارمغان بیاورد. همان‌طور که در این مقاله مطرح کردیم، خرید ورق گالوانیزه استاندارد می‌تواند بسیاری از مشکلات از جمله ایجاد شوره در ورق گالوانیزه را به حداقل برساند.